Taal is een rijk en complex systeem dat essentieel is voor de menselijke communicatie. Harald Weessies, taalspecialist gespecialiseerd in taalvaardigheidsontwikkeling in het onderwijs en trainer bij Rezulto stelt: “zonder taal kun je niet nadenken”. Hij houdt zich bezig met de vraag: hoe help je kinderen tot begrip van teksten te komen? Zowel als het gaat om het lezen van teksten, als het luisteren naar teksten.
Volgens Harald worden in de wereld van onderwijs en taalverwerving verschillende taaldomeinen gescheiden, waaronder bijvoorbeeld lezen en schrijven. Technisch lezen en spellen horen ook bij elkaar. Hoewel deze domeinen vaak als afzonderlijke eenheden worden beschouwd, is het essentieel om hun onderlinge verbondenheid te erkennen en te begrijpen dat de subdomeinen van taalverwerving meer met elkaar verbonden moeten worden.
Woorden zijn het fundament
Volgens Harald zit er een heel duidelijke relatie tussen aandacht voor woordenschatontwikkeling en het belangrijkere en hogere doel; het begrijpen van teksten. Om een tekst te begrijpen heb je woorden nodig. Daarom zit er ook een relatie tussen een slechte woordenschat en slechte schoolprestaties. Maar het is geen doel op zich om woordenschat uit te breiden van kinderen. Woordenschat is ook geen leerlijn. Je breidt gaandeweg in je leven je woordenschat steeds verder uit en dat doe je doordat je in de wereld bent. Doordat je met verschillende mensen in contact bent, verschillende dingen meemaakt en daar wil je over kunnen nadenken, communiceren en leren. Daar heb je taal voor nodig en taal bestaat uit woorden.
Het expliciet aanbieden van woorden is deel van de route
“Woorden zijn het fundament onder alles wat we eigenlijk doen in het dagelijkse leven”, zegt Harald. Hij benadrukt dat woordenschatverwerving niet beperkt moet blijven tot taallessen, maar geïntegreerd moet worden in de gehele schooldag. “Leerlingen leren woorden het beste door ze in verschillende contexten tegen te komen,” voegt hij eraan toe. Woorden uit LOGO kun je ook weer meenemen naar de speelhoek, het moet zich niet beperken tot lesmomenten of vaste consolideermomenten. Het meespelen met jonge kinderen in de speelhoeken en het bewust inzetten van schooltaal is ook een heel effectieve interventie. Maar dat veronderstelt weer dat de leerkracht weet: ‘welke woorden kies ik om te gebruiken in het spel dat ik met de kinderen ga spelen’. Het gaat om de bewustwording van leerkrachten van het belang van woorden, omdat taal altijd gepaard gaat met woorden, verschillen tussen woorden en welke woorden voor kinderen struikelblokken vormen.
Een ander belangrijk element in de route is dat je kinderen veel met elkaar laat uitwisselen, zorg voor veel variatie in interactie tussen kinderen. Harald zegt altijd: “wissel de samenstelling van de groepjes op school, vaker dan wat leerkrachten normaal doen”.
Docenten als gidsen
Volgens Harald spelen leerkrachten een cruciale rol bij het begeleiden van leerlingen door de reis taalverwerving. De taak van leerkrachten wordt volgens Harald flink onderschat. “De interventies die ik voor ogen heb als het gaat om het verbeteren van het taalonderwijs, die richten zich primair op leerkrachten en in beginsel op het verbreden en verdiepen van de kennisbasis”, benoemt Harald.
Het gaat echt om de didactische vaardigheden van leerkrachten. Als je op woorden inzoomt zie je dat er verschillen zijn tussen woorden. Het is de taak van de leerkracht om erachter te komen waar kinderen nou moeite mee hebben. En over welke woorden of zinsconstructies struikelen kinderen vaak? Zijn dat inhoudswoorden, zelfstandige naamwoorden of zijn dat typische schooltaal constructies, met vaak wat abstractere woorden en werkwoorden. De didactiek die leerkrachten beheersen en gedurende de gehele schoolloopbaan van kinderen toepassen, staat centraal. Lees alle tips van Harald in deze blog.
Je kunt niet vroeg genoeg beginnen, LOGO peuters
LOGO peuters zorgt ervoor dat je kinderen een basiswoordenschat meegeeft op grond waarvan ze een goede doorstart kunnen maken in groep 1/2/3. Groep 3 is een leerjaar dat heel belangrijk is betreft de basisschool ontwikkeling, omdat het leren lezen daar heel centraal staat. Om te leren lezen heb je de klanktekenkoppeling nodig en de betekenis verlening vanuit de klanken naar de geschreven taal.
Als kinderen in die beginfase achterblijven, dan blijven ze eigenlijk heel lang achterlopen en halen ze de achterstanden nauwelijks meer in. Overigens blijven verschillen tussen kinderen bestaan en ik denk ook niet dat het realistisch is, om dat als doel te hebben. Maar de doorgaande lijn van LOGO helpt wel in het minimaliseren van de verschillen.
Taalonderwijs door de ogen van Harald Weessies
Het interview met Harald Weessies werpt een fris licht op taalverwerving. Taaldomeinen die we in de basisschool aanbieden zouden vaker met elkaar verbonden kunnen worden. Het begrijpen van deze verbindingen en het integreren van woordenschatverwerving in alle aspecten van het curriculum kunnen bijdragen aan een diepere en duurzamere taalontwikkeling bij leerlingen. Benieuwd naar de tips die Harald heeft voor leerkrachten? Lees dan onze blog: 5 tips van onze trainer Harald.
