In een klaslokaal vol verschillende culturele achtergronden ontstaat een unieke dynamiek: een mini-maatschappij waar kinderen niet alleen leren lezen en schrijven, maar ook leren over elkaars gebruiken, tradities en verhalen. Trainer Jolanda, met 21 jaar ervaring in het onderwijs en drie jaar als trainer bij Rezulto, benadrukt hoe belangrijk het is om deze diversiteit te omarmen en te benutten in het klaslokaal. Jolanda vertelt hoe zij in haar klas zorgt voor intercultureel onderwijs.
Wat is intercultureel onderwijs?
Intercultureel onderwijs gaat over meer dan alleen het erkennen van verschillen. Volgens Jolanda draait het om verbinding: “Met diverse achtergronden in een klas is het verrijkend voor iedereen om daar kennis mee te maken.” Het biedt leerlingen niet alleen de kans om te leren over andere culturen, maar ook om zichzelf en hun eigen achtergrond beter te begrijpen.
Jolanda ziet haar klas als een afspiegeling van de maatschappij. Door samen te leren en open gesprekken te voeren over culturele verschillen, ontstaat er begrip en respect. “Er kunnen onbewust onderwerpen spelen bij kinderen, die een belemmering zijn om tot een speelafspraak te komen”. Een voorbeeld hiervan is direct meegaan uit school en lunchen bij een ander. Het Nederlandse ‘broodje hagelslag’ is echt wel even gek als je het voor de eerste keer eet. Door openlijk te praten met elkaar ontdekken kinderen hoe andere culturen werken. “Dat haalt de schroom weg om vragen te stellen en verbindt de kinderen met elkaar.”
Oprechte interesse en humor
Het leren van een paar woorden uit de moedertaal van een leerling kan een leuk verschil maken. Jolanda vertelt hoe het proberen uit te spreken van woorden uit andere talen hilarische momenten kan opleveren: “Kinderen liggen vaak hikkend van het lachen over hun tafel en het creëert een gevoel van ontspanning en betrokkenheid.”
Niet Nederlandstalige kinderen worstelen met de Nederlandse taal. Als jij naar die kinderen toe beweegt door zelf ook woordjes te oefenen uit hun moedertaal, laat je zien dat fouten maken mag, wat essentieel is in het leren.
Kinderen zich gehoord en gezien laten voelen
In haar lessen staat Jolanda stil bij de gebruiken van haar leerlingen. “In Nederland vieren we bijvoorbeeld kerst, maar vraag ook naar andere belangrijke feesten van de kinderen: Hoe vieren ze die feesten? En wat betekent het voor ze?” En ook: Wanneer vindt het feest of de bijzondere gebeurtenis plaats? Door dit soort belangrijke data te noteren, kan je er gericht op terugkomen. (NB: Er zijn ook kalenders te koop met de feestdagen erop.) De maand van de Ramadan is bijvoorbeeld een bijzondere maand voor de moslims. Bespreek dit met de leerlingen, bijvoorbeeld door te vragen hoe ze zich hebben voorbereid op de Ramadan. Door dit soort open gesprekken leren leerlingen niet alleen over elkaars tradities, maar ook over overeenkomsten en verschillen. Het stellen van vragen vanuit een oprechte interesse zorgt voor een veilige omgeving waarin kinderen durven te delen.
Een ander mooi voorbeeld zijn spreekwoorden uit andere culturen. “Ik leerde ooit het spreekwoord: ‘Iedereen is gelijk, als de tanden van een kam.’ Zulke uitdrukkingen verrijken je eigen beeld en laten zien hoe mooi en divers cultuur kan zijn.”
Wederzijds respect en verbinding
Respect is volgens Jolanda een van de belangrijkste pijlers binnen intercultureel onderwijs. “Ik benadruk altijd dat juist verschillen ons mooi maken. Het wordt pas dynamisch als er verschillen in mening zijn, zolang die veilig gedeeld kunnen worden.”
Het vieren van culturele diversiteit gebeurt ook op praktische manieren, zoals door leerlingen tijdens een feestmoment iets lekkers uit hun cultuur mee te laten nemen om samen te proeven. “Eten verbindt. Door samen iets te delen, ontstaat er een gevoel van saamhorigheid.”
Intercultureel onderwijs integreren in je lesdag
Jolanda vindt het belangrijk dat de moedertaal soms gesproken mag worden. Dus als kinderen kunnen overleggen in hun moedertaal en als dat beter is voor de opdracht: dan mag dat. Het kunnen terugvallen op je moedertaal is heel fijn als je een nieuwe taal leert. Als leerkracht kan het dan aanvoelen alsof je geen grip hebt, je moet durven loslaten en erop durven te vertrouwen dat de kinderen doen wat jij ze vraagt.
Uitdagingen in intercultureel onderwijs
Het communiceren met ouders die niet Nederlandstalig zijn, kan soms een uitdaging zijn, maar Jolanda ziet altijd mogelijkheden. “Gebruik de tolkentelefoon, spreek Engels, of gebruik Google Translate voor eenvoudige vragen. Maar gebruik nooit het kind als tolk.”
Een andere uitdaging is het bieden van passend onderwijs aan kinderen die later in Nederland zijn aangekomen en daardoor niet altijd op hetzelfde niveau zitten als hun leeftijdsgenoten. “Het is belangrijk om opstapjes te bieden in hun eigen taal, zonder de lesinhoud te verarmen. Dat kan een uitdaging zijn.”
Gouden tips
Jolanda’s belangrijkste advies? “Wees oprecht geïnteresseerd, dat betaalt zich altijd terug.” Enthousiasme werkt aanstekelijk en routines, zoals spelletjes met woorden van de woordmuur, helpen om intercultureel leren een vast onderdeel van de lesdag te maken.
Door intercultureel onderwijs op deze manier vorm te geven, creëer je niet alleen een klas waarin iedereen erbij hoort, maar geef je ook kinderen de tools mee om in een diverse maatschappij te functioneren.
